„Zastał biblioteki drewniane, a zostawił murowane”. Sylwetka Stanisława Piziaka

Stanisław Piziak urodził się 2 maja 1927 roku w Wierzawicach. Po ukończeniu szkoły powszechnej w rodzinnej miejscowości podjął naukę w Państwowym Liceum i Gimnazjum im. Bolesława Chrobrego w pobliskim Leżajsku, gdzie w 1950 roku zdał egzamin dojrzałości według programu wydziału humanistycznego. W latach 1950-53 studiował polonistykę na Uniwersytecie Jagiellońskim, a tytuł magistra filologii polskiej i bibliotekarstwa uzyskał zaocznie w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Krakowie w roku 1964. Po studiach I stopnia i praktyce w Bibliotece Jagiellońskiej wrócił na Rzeszowszczyznę i całe swoje zawodowe życie związał z regionalnymi książnicami: najpierw podjął pracę jako instruktor ds. bibliotek w Okręgowej Radzie Związków Zawodowych w Rzeszowie, następnie jako bibliotekarz w Wojewódzkim Domu Kultury, a od 1 października 1958 roku aż do przedwczesnej śmierci w roku 1968 był dyrektorem Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej.

W swojej pracy największy nacisk kładł na zwiększenie dostępności bibliotek oraz polepszenie ich bazy lokalowej i materialnej. Stworzył autorską koncepcję i plan rozbudowy sieci wiejskich bibliotek publicznych w regionie wyprzedzając znacznie centralne wytyczne w tym zakresie, co zaowocowało dynamicznym wzrostem czytelnictwa. W „dekadzie Piziaka” przybyły na Rzeszowszczyźnie 262 placówki biblioteczne i 304 czytelnie, księgozbiór wzbogacił się łącznie o ponad 1,3 mln woluminów, a liczba nowych czytelników przekroczyła 156 tysięcy. Jak wspominała bibliotekarka Ludmiła Tokarska, mówiono o nim, że zastał biblioteki drewniane, a zostawił murowane (…) niezwykle dużo bowiem energii wkładał w adaptację i modernizację obiektów bibliotecznych. Wyspecjalizował się w tej dziedzinie tworząc współpracujący ze sobą zespół fachowców: inżynierów, wykonawców budowlanych, plastyków, aranżerów wnętrz. Potrafił przekonać ówczesne władze do przekazywania na cele biblioteczne lokali w nowo budowanych blokach komunalnych i spółdzielczych oraz do przydzielania środków finansowych na ich wykańczanie i wystrój, na nowoczesne i funkcjonalne meble biblioteczne czy urządzenia audiowizualne. Dzięki jego zaangażowaniu Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Rzeszowie otrzymała w latach 1960-1968 lokale przy ul. Fredry, Czackiego, Żeromskiego, Okulickiego, Słowackiego i Podchorążych, a odremontowane pod okiem konserwatora zabytków synagogi stały się siedzibami bibliotek miejskich w Przemyślu, Strzyżowie, Ustrzykach Dolnych i Tarnobrzegu. W tym samym czasie prowadził też starania o budowę nowego gmachu głównego dla WiMBP - początkiem 1964 roku został rozstrzygnięty ogólnopolski konkurs na projekt architektoniczny obiektu, który miał powstać na działce przy ul. Dąbrowskiego. Niestety, nie zbudowano go ani za życia dyrektora Piziaka, ani w latach późniejszych.

W pamięci współpracowników Stanisław Piziak zapisał się jako człowiek pełen prostoty i skromności (…), który dobrze wiedział, czego chce i w dążeniu do celu wykazywał niespożytą energię i wyjątkową odwagę. (…) Był z instynktu działaczem, z serca przyjacielem książki i głębokim humanistą. (…) Przyświecała mu idea oświatowego i kulturalnego rozwoju regionu, stworzenia ludziom możliwości dogodnego dostępu do bibliotek, a co za tym idzie do dzieł naukowych i popularnych, literatury klasycznej i współczesnej, usług informacyjno-bibliograficznych i różnych form rozwijania zainteresowań czytelniczych. Znajomość ludzkich potrzeb i pragnień, dążeń do lepszego i godnego życia, wyniósł z własnych doświadczeń dzieciństwa i młodości, kiedy to zdobywanie wiedzy wymagało wyrzeczeń, a lektura książek była odpoczynkiem i wyjściem poza własną wieś. Jako dyrektor biblioteki wojewódzkiej dbał o podnoszenie kwalifikacji zawodowych tak własnych, jak i kadry zatrudnionej w podległych mu placówkach. Prowadził aktywną działalność dydaktyczną na kursach i szkoleniach bibliotekarskich, a w 1961 roku uczestniczył w wyjeździe stypendialnym do Związku Radzieckiego, gdzie przez 2 miesiące obserwował z bliska pracę bibliotekarzy w Moskwie, Tbilisi, Batumi, Soczi, Jałcie, Odessie, Kijowie, Winnicy i Lwowie. Z jego inicjatywy w latach 60. rozpoczęto opracowywanie i wydawanie drukiem Bibliografii Rzeszowszczyzny.

Dużo czytał, delektował się bibliofilskimi wydaniami książek, a czytelnikom chciał przybliżać nie tylko słowo pisane, ale i jego twórców. Z rozmachem zorganizował m.in. Zlot Czytelniczy w Żarnowcu w 50. rocznicę śmierci Marii Konopnickiej (1960), Wojewódzki Sejmik Przyjaciół Książki (1962), a także dwa zjazdy literackie: Zjazd Pisarzy Ziemi Rzeszowskiej (1961) oraz Zjazd Pisarzy, Publicystów i Działaczy Ziemi Rzeszowskiej (1966), w których uczestniczyło kilkudziesięciu twórców związanych pochodzeniem, twórczością lub działalnością z regionem, w tym Julian Przyboś, Zofia Bystrzycka, Jan Bolesław Ożóg, Stanisław Piętak, Jerzy Pleśniarowicz, Roman Turek, Walenty Kunysz, Stanisław Orzeł, Józef Bieniasz, Jan Wiktor, Gerard Górnicki, Gabriel Leńczyk, Mieczysław Grad, Adam Fastnacht, Adam Przyboś czy Roman Reinfuss. Programy obu zjazdów obejmowały nie tylko eksperckie panele dyskusyjne, ale też wycieczki w Bieszczady i liczne spotkania zaproszonych gości z czytelnikami na terenie całego województwa.

Aktywność zawodową Stanisława Piziaka przerwała choroba nowotworowa. Zmarł 10 października 1968 roku w Rzeszowie. Za osiągnięcia w rozwoju bibliotekarstwa i czytelnictwa w regionie został wyróżniony Srebrnym Krzyżem Zasługi oraz odznakami Zasłużony Działacz Kultury i Zasłużony dla województwa rzeszowskiego.

oprac. Marta Biały
Pracownia Digitalizacji
Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Rzeszowie

Bibliografia:

1. Roman Federkiewicz, Stanisław Piziak - polonista i bibliotekarz z Wierzawic, w: „Kurier Powiatowy” 2020, nr 7-8, s. 16-17
2. Adolf Jakubowicz, Wspomnienie o Stanisławie Piziaku, w: „Profile” 1968, nr 4, s. 65-67
3. Wojciech Jankowerny, Z żałobnej karty: Stanisław Piziak, w: „Kultura i Ty” 1969, nr 1-2, s. 70
4. Paulina Pasławska, [a my tu nadal czuwamy…], w: „Bibliotekarz Rzeszowski” 1995, nr 1, s. 34-41
5. Zofia Sokół, Biblioteki Rzeszowa. Przewodnik, Rzeszów 1999, s. 261-265
6. Ludmiła Tokarska, Sylwetka Stanisława Piziaka (1927-1968), w: „Prace Humanistyczne” 1975, s. 226-228
7. Ludmiła Tokarska, Wspomnienie o Stanisławie Piziaku, w: „Bibliotekarz Rzeszowski” 1995, nr 1, s. 31-33
8. Słownik pracowników książki polskiej. Suplement, red. Irena Treichel, Warszawa, Łódź 1986, s. 171
9. Z żałobnej karty: Stanisław Piziak, w: „Bibliotekarz” 1968, nr 12, s. 375
10. Kronika Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Rzeszowie (1945-1969) (22.04.2024)