Object
Title: "Strach"/"straszydło"."Postradać zmysły". Etymologia i historia wyrazu, jego znaczenie na przestrzeni wieków. Znaczenie współczesne różne od dawnego
Group publication title:
"Aby język giętki..." - cykl audycji poświęconych problemom języka polskiego
Description:
Cykl audycji Radia Rzeszów poświęconych problemom języka polskiego
Publisher:
Edition place:
Format:
Language:
Rights Management:
Prawa zastrzeżone - dostęp nieograniczony
Digitalisation:
Biblioteka Uniwersytetu Rzeszowskiego
Object collections:
Last modified:
May 28, 2020
In our library since:
May 28, 2020
Number of object content hits:
80
All available object's versions:
https://pbc.rzeszow.pl/publication/19938
Show description in RDF format:
Show description in OAI-PMH format:
-
"Aby język giętki..." - cykl audycji poświęconych problemom języka polskiego
- "Taniec" - pochodzenie wyrazu
- Znaczenie rzeczownika "bal" - zróżnicowanie stylistyczne i znaczeniowe wyrazów. Dopełniacz, który różnicuje znaczenie wyrazu. Frazeologia
- Czasowniki "formować" i "formułować" - różne znaczenia, różne odniesienia. Błędy w używaniu odpowiedniego czasownika. Odwołanie do etymologii słowa. Zasadność użycia wyrazów
- "Jakby" - natręctwo językowe
- "Jakby" i "jak by" - poprawność użycia i błędy konstrukcyjne. Poprawność pisowni wyrazów z cząstką "by"
- Znaczenie słowa "bynajmniej". Błędne i poprawne konstrukcje. Styl oficjalny/ potoczny. Niefortunne użycia wyrazów. Puste semantycznie słowa
- "Stuletnia rocznica" / "setna rocznica" - czy to poprawne i po polsku. Sposoby i poprawność w zapisie, odmianie, składni
- "Niedziela Palmowa"/ "Wierzbna" - wyjaśnienie etymologii wyrazów, historii nazw i obrzędów związanych z tym świętem
- "Baba", "babka" i "babeczka". Pochodzenie wyrazu, znaczenie i odniesienia współczesne. Frazeologia, powiedzenia, przysłowia, poprawność/"babeczki podlaskie", "tiulowe", "koronkowe", "petynowe" i inne
- "Jerzy", "Wojciech" - etymologia imion. Odwołanie do historii, przysłów i powiedzeń
- Język sportowy, sportowców i komentatorów sportowych. Różne pojęcia, różne definicje, różne odniesienia. Lapsusy i uchybienia językowe
- "Matura"/" kasztany" - historia słowa, łacińskie odniesienia i powiązania frazeologiczne, potoczne uwarunkowania. "Zrobić maturę", "uzyskać stopień". Poprawne i błędne zestawienia. Rzeczowniki o dwóch możliwych końcówkach związanych z różnicami znaczeniowymi, stylistycznymi
- "Lider", "liderować" - czy prowadzić, przodować - poprawność i bylejakość językowa. Tworzenie zbędnych konstrukcji językowych
- Realizacja samogłosek nosowych, zasady poprawnej artykulacji samogłosek nosowych w wygłosie wyrazu, wewnątrz wyrazu. Najczęstsze błędy artykulacyjne
- Artykulacja spółgłoski przedniojęzykowej "ł" - prawidła i odstępstwa od starannej artykulacji
- Uproszczenia artykulacyjne - zasady poprawności językowej
- Mundial 2006. Język sprawozdawców sportowych - błędy i lapsusy językowe w bieżących sprawozdaniach sportowych
- Język Mundialu - błędy i uchybienia językowe sprawozdawców studia mundialowego
- "Wakacje"/"wczasy" - etymologia i historia wyrazów, ich znaczenie wczoraj i dziś, przykłady z literatury
- "Kurort"/"zdrojowisko"/"kąpielisko" - wyrazy polskie, obce, zapomniane. Etymologia i historia wyrazów
- "Uzdrowisko" - udany neologizm z lat 30. XX wieku. Etymologia, wyjaśnienie historii wyrazu i jego używalności na przestrzeni wieków
- "Letnisko", "letnik" - słowa zapomniane, ładne i warte przypomnienia
- "Kanikuła - czas w lecie najgorętszy". Wyjaśnienie nazwy, odniesienie do definicji słownikowych i ciekawej etymologii słowa
- "Sopot" - etymologia wyrazu i trudności w odmianie. Prasłowiański czasownik "sapati". Najstarsze zapisy nazwy
- "Festiwal fajerwerków", "festiwal filmów". Wyjaśnienie pojęć, poprawność tego typu konstrukcji i zasadność użycia. Sopot festiwal, konstrukcje tworzone bez wykładników słowotwórczych
- "Bardo"/"Rytro". Polskie nazwy miejscowe. Historia nazw, odmiana i kłopoty poprawnościowe
- "Kudowa-Zdrój"/"Skarżysko-Kamienna"/"Kędzierzyn-Koźle"/"Jaworzno-Szczakowa". Poprawne formy fleksyjne, zestawienia wyrazów (np. tzw. zestawienia bliźniacze o członach nierównorzędnych)
- "Wrzesień" - etymologia słowa, odniesienia do języków słowiańskich. Przysłowia i powiedzenia związane z nazwą miesiąca. Poprawność zapisu/rzymska i arabska wersja, poprawność
- "Gol"/"bramka". Nie zawsze to samo znaczenie. Wyjaśnienie etymologii. Poprawność użycia i błędy. Trudności w odmianie
- "Grudzień", "prosieniec", "jadwent" wyjaśnienie historii wyrazu i różnych odniesień do współczesnej nazwy: grudzień. Przysłowia polskie i porzekadła związane z nazwą miesiąca
- " Prezent", "gościniec", "zalotne", "wiązanie" i "dar" - historia i współczesność w odniesieniu do wyrazu "prezent". Tradycja i zwyczaje dawniej i współcześnie
- "Wigilia"/"Gwiazdka" - pochodzenie wyrazu. Obrzędy, zwyczaje i obyczaje związane z tym świętem
- "Sylwester" - człowiek leśny. Historia i życie św. Sylwestra. Etymologia wyrazu. Zwyczaje sylwestrowe, "szczodraki", "nowe latka", "bochniaczki" - wyjaśnianie nazw
- "Nowy Rok" - historia, tradycja, zwyczaje związane z wkroczeniem w nowy rok. Różne kalendarze, różne odniesienia
- "Sezon schorzeń tak zwanych przeziębieniowych" - stan chorobowy (przemijający), schorzenie przewlekłe, Poprawność konstrukcji tego typu i błędy. Utrwalone zwyczajowo połączenia
- "Strasznie jesteście mądrzy i piękni". Rzecz o ciekawych konstrukcjach wyrazowych. Nielogiczności językowe
- "Św. Walenty" - historia święta i etymologia wyrazu. Hagiograficzne odniesienia. Patron chorych na padaczkę czy zakochanych. Kult św. Walentego w Polsce
- "Helena" - etymologia i odniesienie do kobiet w historii świata, które nosiły to imię. Helena mitologiczna i Helena święta (audycja nagrana w dniu imienin Heleny)
- "Kazimierz" - etymologia i odniesienie do znanych postaci w historii Polski. Św. Kazimierz patron Litwy. Imiona słowiańskie / złożone ( audycja nagrana w dniu imienin Kazimierza)
- "Podejrzewać, czy zakładać i przypuszczać" - błędy w użyciu wyrazów. Wtórne znaczenie wyrazu - wyjaśnienie pojęć i znaczeń, błędne konstrukcje. Modalność w języku
- "Szeroki tapczan" i "szeroki wachlarz możliwości" - czy to zawsze poprawne konstrukcje. O wyrazach, które rugują z polszczyzny precyzyjne znaczenia
- "Kosz" - jedno z najstarszych polskich słów. Etymologia wyrazu, znaczenie słowa w historii. "Kosz", "koszałka", "koszykarz" - wyrazy ich znaczenie wczoraj i dziś
- "Pasibrzuch" - stare i ciekawe wyrazy. "Pasobrzuch" i "obżartuch" - nazwy dzisiejsze i te, które wyszły z użycia. Konotacje żartobliwe dziś, dawniej niekoniecznie
- "Radość" - ładne przedpolskie słowo. Etymologia. "Radomir", "Radomił", "Radosław" - słowiańskie imiona złożone. Nazwy miejscowości
- "Strach"/"straszydło"."Postradać zmysły". Etymologia i historia wyrazu, jego znaczenie na przestrzeni wieków. Znaczenie współczesne różne od dawnego
- "Wypasiony", "full wypas"/a nawet "mega wypas" - obraz języka współczesnego. Ironiczne znaczenie wyrazu, rubaszne, nacechowane, neutralne
- "Głęboki" - "głęboka przyczyna" - czy "ważna"/" istotna" - przymiotniki nadużywane w różnych znaczeniach. Wyraz wytrych wypierający kilkanaście innych
- "Wysokie tempo", "wysokie sukcesy" i "wysoka wartość odżywcza" - czy to naprawdę po polsku. Najczęściej popełniane błędy, poprawne konstrukcje
- "Praktycznie zawsze brak jej artykułów" - o złym użyciu przysłówka praktycznie. Rozszerzanie znaczenia wyrazów. Poprawne użycie wyrazu, błędne konstrukcje i bylejakość językowa. Ozdobniki stylistyczne
- "Niebagatelny sukces", "słuszny kawaler". Łączliwość wyrazowa wynikająca z tradycji języka. Norma językowa, uzus
- Ozdobniki stylistyczne. Normy zwyczajowe. Językowe stałe połączenia wyrazowe - wyjaśnienie pojęć, przykłady
- "Sobótka", "Kupido", "święto wody", " Kupalnocka" - najkrótsza noc w roku. Historia i pochodzenie wyrazów związanych z nazwą święta, obrzędów i tradycji. Przepis na świętojański likier
- "Osiedziciel"/"zwiedziciel" - słowa ładne, dawne i zapomniane. Historia wyrazów, znaczenie
- Niechlujstwo językowe, artykulacyjne. Przykłady uproszczeń grup spółgłoskowych. Reguły i zasady poprawnej wymowy polskiej
- Jeszcze raz o uproszczeniach artykulacyjnych. Upodobnienia wewnątrzwyrazowe i międzywyrazowe. Redukcja spółgłosek sonornych w wewnątrz wyrazu i w wygłosie
- "Chyłkiem" - rzecz o krasnoludkach językowych - czyli po cichu i niezauważenie. Etymologia słowa, zmiana zakresu używalności. Czy istniał "chyłek". "Chylcem"/"chyłem" - niejawnie, po kryjomu
- "Znienacka" - znaczenie/zmiana znaczenia. Historia wyrazu, etymologia. Pisownia
- "Ciszkiem" - słowo zapomniane. Etymologia, historia i współczesne odniesienie
- "Ciurkiem" - ciąg dalszy krasnoludków językowych. Znaczenie dawne a współczesne. Historia wyrazu
- "Ukradkiem" - "ukradek" i "ukradka". Dawne rzeczowniki, dziś nieistniejące, a będące źródłem dla przysłówka współczesnego. Etymologia i historia wyrazu. Przysłówki – krasnoludki językowe, ciszkiem, ukradkiem po omacku, chyłkiem, znienacka
- "Koszałki-opałki", "esy-floresy". Wyrazy występujące nierozerwalnie i nieprzetłumaczalne. Odniesienie strukturalne i semantyczne tego typu zestawień
- "Bałwan" - historia wyrazu, odniesienia różne do rzeczywistości pozajęzykowej
- "Adam" i "Ewa" i "raj" - etymologia imion. Biblijne odniesienia. Różne formy i zapis imion
- "Mieczysław" czy "Miecisław" - wyjaśnienie etymologii imienia. Historia i współczesność
- "Kulig" - znaczenie wyrazu, historia i tradycja związana z tą formą spędzania czasu w dawnej Polsce
- "Piwo", "piwny", "piwnica". Wyrazy dziś i wczoraj. Historia wyrazu i liczne określenia: "piwo dubeltowe", "dwuraźne", "szmelcowane", "cienkusz" itp. nazwy
- "Miód" - etymologia wyrazu. Historia wyrazu występującego w innych językach słowiańskich. "Miodownik", "omiedzić", " miedźwiedź" - pole językowe wyrazu: "miód'. "Miodooki", "miodopłynność" itp. Ciekawe, dawne wyrazy
- "Procent" - pochodzenie, trudności w odmianie i poprawne użycie wyrazu
- "Promil" - kłopoty fleksyjne z wyrazem, trudności w tworzeniu liczby mnogiej. Etymologia wyrazu
- "Przysłowiowy" - pusty ozdobnik językowy. Błędy i nadużywanie wyrazu
- "Pościć", "paszczać" - ciekawe konstrukcje dokonane, niedokonane, a także wielokrotne. Historia wyrazu, liczne urobienia słowotwórcze ("pościciel", "postnik", itp.)
- "Zły" - leksem wartościujący. Tworzenie nietypowych form stopnia wyższego i najwyższego. Pochodzenie słowa, frazeologia
- "Kilka", "wiele", "parę", "niewiele" - liczebniki nieokreślone. Zasady poprawnego użycia. Odmiana i trudności w odmianie. Tworzenie poprawnych zestawień z użyciem tych form
- "Liczba" - "cyfra" - "ilość". Znaki graficzne, odrębne jednostki, Poprawność i lapsusy językowe. Wyjaśnienie pojęć
- "Tyle" - zaimek liczebny/liczebnik nieokreślony. Składnik wielu dwuelementowych konstrukcji:"tyle - żeby", "tyle – że", "tyle – ile" itp. Poprawność i zasadność użycia tego typu zestawień
- "Kwiecień", "april", "łżykwiat" - wyraz rodzimy i obcy. Historia nazwy miesiąca. Wyraz z konotacją ludową. Frazeologia, przysłowia i powiedzenia
- "Wiosna", "wiosnować". Od słowa "jar" do słowa "wiosna". Znaczenie słowa, historia wyrazu, frazeologia. Przysłowia i powiedzenia związane z tą porą roku
- "Narzeczony"/"narzeczona" - etymologia, wyrazy pokrewne. Znaczenie słów: "narzec kogo", "przyrzec", a dzisiejsze znaczenie
- "Chłopak", "chłopiec", "chłopię" - wyrazy dawniej i dziś. Trudności w odmianie wyrazów. Problematyka dotykająca rodzaju męskoosobowego i niemęskoosobowego
- "Dziewczyna", "dziewczę", "dzieweczka" - etymologia, historia wyrazu, zmiana zakresu wyrazu
- "Pan"/"Pani". Wyrazy nietypowe i ciekawe. Etymologia, historia, frazeologia. Słowa pokrewne:" panoszyć się", "panować" itp.
- "Matka" - etymologia wyrazu, porównanie wyrazu i odniesienie do języków słowińskich, anglosaskich, ugrofińskich (ze szczególnym uwzględnieniem języka węgierskiego)
- "Baba-Jaga", czy "baba jaga" - rzecz o złej kobiecie, straszydle. Historia powstania tej konstrukcji wyrazowej. Poprawność zapisu
- "Koktajl" - wyraz angielski dobrze zadomowiony w języku polskim. Problemy w zapisie i odmianie wyrazu. Wyjaśnienie pochodzenia wyrazu. Słowotwórcze urobienia
- O ekspansywności przyimka "na". Poprawność konstrukcji językowych określających odległość, miejsce, czas
- "Za granicą"/"za granicę"/"zagranica". Jeszcze raz o problemie z przyimkami, błędne użycia i zapis wyrazów
- "Deszcz", "deżdż", "dżdżu"... Słowa ciekawe, historia i znaczenie wyrazów. Rodzina wyrazów, frazeologia. "Dżdżownica", "dżdżowa glista"
- "Dacza" - słowo zapomniane. Historia słowa na gruncie języka polskiego. Przykłady użycia wyrazu, poprawności zapisu. Odwołanie do innych wyrazów mających tożsamość znaczeniową
- "Śliwka", "malina"," gruszka" i "agrest". Rzeczowniki występujące tylko w liczbie mnogiej albo tylko pojedynczej. Zasady i poprawność użycia określonej formy. Nazwy owoców mniej popularnych - poprawność zapisu i wymowy
- "Merkel" - nazwisko o takiej samej konstrukcji jak: "Wróbel", "Wedel", "Dekiel". Typ nazwisk tożsamych z rzeczownikami pospolitymi. Nazwiska zakończone na "el" - polskie i obce. Różnice w odmianie i wyjątki
- "Lubaszenko" i "Ziobro" - nazwiska słowiańskie zakończone na "o" sprawiają problemy deklinacyjne. Pokazanie zasad regulujących poprawność odmiany
- "Sławny" i "słynny" - rzecz o wymienności synonimów, nacechowaniu stylistycznym. Różnice w użyciu konstrukcji
- Synonim, synonimowi nierówny - o właściwym doborze słów. Umiejętność tworzenia wypowiedzi bez powtórzeń. Poprawność w zakresie form użycia
- "Smutek" - pochodzenie wyrazu, historia wyrazu na przestrzeni wieków. Odniesienie do języków słowiańskich. Frazeologia
- "Październik", "winnik" - wyjaśnienie etymologii wyrazu. Odniesienia do języków słowiańskich, różnice i podobieństwa. Frazeologia. Przysłowia i porzekadła związane z miesiącem
- "Nostalgia" - różnice w definicji. Etymologia wyrazu i historia. Zakres znaczeniowy pojęcia i adekwatność użycia
- "Twarz" - "lico" - "policzek". Wyrazy dawniej i dziś. Wyjaśnienie etymologii. Odwołanie do historii wyrazu. Frazeologia i słowotwórstwo w odniesieniu do tych wyrazów
- "Gęba", "usta". Słowa nacechowane i neutralne. Etymologia. Frazeologia
- "Pysk", "pyskaty", "pyskować". Etymologia i odniesienie do współczesnego języka
- "Brzuch", "wątroba" - etymologia wyrazów, historia wyrazów. "Brzuchodogadzanie", "brzuchopas", "brzusiec" itp. Urobienia słowotwórcze ciekawe i zapomniane
- "Plecy" - etymologia wyrazu, historia słowa. Odwołanie do kategorii rodzaju, liczby. Jeszcze raz o dawnej liczbie podwójnej. Frazeologia
- "Ręka", "poręczny", "zręczny", "garść"," naręcze". Rodzina wyrazów, etymologia. Liczba pojedyncza, mnoga i dawna podwójna. Trudności w odmianie, liczne urobienia słowotwórcze. Frazeologia
- "Sam jak palec". Dawne słowa: "parst", "naparstek", "pierścień" - historia wyrazu, liczne słowotwórcze przykłady, ciekawe nazwy, zaskakujące przykłady
- "Kolano" - "pokolenie" -" pośladek". Etymologia wyrazów, wspólne pole znaczeniowe. Zaskakujące odniesienia do dawnego znaczenia
- "Łokieć" - ciekawe wyrazy. Historia, użycie i znaczenie wyrazu na przestrzeni wieków. Łokieć = dwie stopy polskie, "cal"/"calów"/"cali" - odniesienie do jednostek miary. Odwołanie do króla Władysława zwanego Łokietkiem, syna księżniczki opolskiej Eufrozyny
- "W pierwszym rzędzie" - germanizmy frazeologiczne. Błędne użycia tego typu form. "Przede wszystkim", "najpierw", "po pierwsze", "pod rząd"
- 125. "Trafić na ciebie/"trafić do celu". Słowa nadużywane, błędnie stosowane. Zmiana znaczenia. Poprawność językowa. Związki frazeologiczne. "Trafić w sedno". Znaczenie wyrazu sedno, historia słowa
- O przymiotniku i przysłówku: "aktualnie" i "aktualny" - wyrazach, które wypierają inne określenia. Poprawność używania tych form Znaczenie i odniesieniu do wyrazów synonimicznych
- Tautologia, pleonazmy - czyli masło maślane - o powielaniu rzeczy zbędnych w języku. Tożsamość znaczeniowa wyrazów i zasadność ich używania
- "Jadwiga" i "Teresa" - wyjaśnienie etymologii imion, wskazanie na najstarsze źródłowe zapisy, odniesienie do historii
- "Odnieść" i "ponieść" - wyrazy i ich znaczenie. Błędy popełniane w używaniu tych wyrazów. Tworzenie niepoprawnych konstrukcji wynikających z nieznajomości znaczenia wyrazów
- "Płacić" - stary czasownik prasłowiański. Historia wyrazu. "Płacił"/" płacał" - jednorazowe wykonanie czynności i wielokrotne / pary czasowników
- "Złoty"/"złoto" - system monetarny dawniej (floreny, dukaty, złotówki srebrne i złotówki czerwone, itp. ). "Złoto" - odniesienie do rzeczywistości pozajęzykowej. "Złota reguła", "złoty środek", itp. Odniesienia metaforyczne. Poprawność zapisu, odmiany i wymowy wyrazu
